ارز و نرخ ارز چیست و انواع آن کدام است؟
ارز (Currency) به پولهای خارجی گفته میشود عموماً نوع پذیرفتهشدهای از پول است که شامل سکه و اسکناس های کاغذی میشود و توسط دولت توزیع شده و در داخل اقتصاد گردش دارد. ارز که به عنوان واسطه مبادله کالا و خدمات مورد استفاده قرار میگیرد، پایه و زیربنای کسبوکارها به حساب میآید.به گفته دیگر به واحدهای پولی که در کشورهای دیگر جز کشور اصلی داد و ستد شود به صورت کلی ارز گفته میشود.
منظور از نرخ ارز خارجی عبارت است از مقداری از واحد پولی ملی که برای بدست آوردن واحد پول کشور دیگر باید پرداخت شود.همچنین میتوان نرخ ارز را، ارزش برابری یک واحد پول خارجی به پول داخلی دانست. به عبارت دیگر بهای خرید یا فروش یک واحد پول خارجی به پول رایج کشور را نرخ ارز میگویند. سرمایه گذاران اغلب ارز را در بازار بورس خارجی معامله میکنند. نرخ مبادله ارز نرخی است که در آن دو نوع ارز مختلف میتوانند با یک دیگر مبادله شوند. این نرخ ها میتوانند «شناور» یا «ثابت» باشند.
به صورت عمومی، هر کشور ارز مخصوص به خود را دارد. مثلاً ارز رسمی کشور سوئیس، فرانک و ارز رسمی ژاپن ین است. یک استثنا در مورد یورو وجود دارد که به عنوان ارز چندین کشور اروپایی مورداستفاده قرار میگیرد. اگرچه هر نوع ارز مختص یک کشور به حساب میآید اما در مواردی ممکن است سایر کشورها ارز سایر کشورها را در کشور خود قانونی اعلام کنند. مثلاً، السالوادور و پاناما استفاده از دلار را آزاد کردهاند.
سیاستهای پولی و مالی در نظامهای ارزی
انواع ارز
ارزدولتی : ارزی است که دولت از طریق بانکهای مجاور و به نرخ دولتی فروشد.
ارزرقابتی : ارزی است که از سوی دولت در رقابت با بازار آزاد، عرضه میشود.
ارزدانشجویی : ارزی است که دولت برای تأمین مخارج دانشجویان خارج از کشور در نظر میگیرد و به دانشجویان برای ادامه تحصیل میدهد.
ارز تهاتری : ارزی است که در قرار دادهای پایاپا مبنای محاسبه قرار میگیرد.
ارزمبادلهای : ارزی است که در مرکز مبادلات ارزی برای برخی گروه از کالاها جهت واردات در نظر گرفته میشود.
ارزوزانس : ارزی است که پس از دریافت کالا حواله میشود.
ارزشناور : ارزی است که بهای آن ثابت نیست و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین میشود.
ارزصادراتی : ارزی است که از راه فروش کالای صادراتی تأمین میشود.
انواع نرخ ارز
نرخ ارز حقیقی : نرخ ارز حقیقی عبارت است از نسبت قیمتهای خارجی به قیمتهای داخلی بر حسب یک پول.
نرخ ارز مؤثر اسمی : ارزش پول یک کشور را برحسب یک میانگین وزنی از پول سایر کشورها اندازهگیری میکند که در آن وزنها انعکاس دهندهٔ سهم هر کشور در تجارت بینالمللی این کشور میباشد. به همین دلیل به آن نرخ ارز با وزن تجاری هم میگویند.
نرخ ارز مؤثر حقیقی : نرخ ارز مؤثر حقیقی از تقسیم یک میانگین وزنی از قیمت سبد کالایی در کشورهای طرف تجاری بر حسب پول داخلی نسبت به قیمت آن در کشور به دست میآید.
نرخ ارز چگونه تعیین می شود؟
دو روش تعیین نرخ ارز وجود دارد:
درکشورهائی که ورود وخروج ارز آزاد می باشد و دولت وبانک مرکزی دربازار ارز دخالتی ندارند ، درحقیقت یک بازار جهانی ارز وجود دارد ، ورود وخروج ارزهای مختلف درآن آزاد می باشد و نظام ارزی آن ، نظام آزاد ارز نامیده می شود .
درحالت دیگر ، درکشورهائی که ورود وخروج ارز تحت کنترل دولت وبانک مرکزی است ، بازار ارز یک بازار داخلی ، محدود وتحت کنترل است ونظام ارزی ، نظام کنرل ارز نامیده می شود. درنظام آزاد ارز ، نرخ ارز شناور است ، بدین معنی که نوسانات عرضه وتقاضای ارز، قیمت آن را تعیین می کند واین قیمت یا برابری ، تابع تغییرات عرضه وتقاضا واصطلاحا” شناور است.
درنظام کنترل ارز ، نرخ ارز ، ثابت است ، بدین معنی که نرخ ، توسط دولت تعیین ودیکته می شود . دولت عمده ترین خریدار وفروشنده ارز است ونرخ را براساس ملاحظات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی تعیین می کند. درکشورهای پیشرفته صنعتی ، علیرغم ثبات نرخ ارز، دولتها درمواقع ضروری به طور غیر مستقیم دربازار دخالت نموده و نرخ ارز را کاهش یا افزایش می دهند.
فرمول تعیین نرخ واقعی ارز
بانکهای مرکزی در دنیا از جمله بانک مرکزی ایران براساس فرمول (Reelection rate) نرخ واقعی ارز را محاسبه میکند.
اجزای این فرمول که به اختصار RER نوشته میشود شامل e (نرخ اسمی ارز)، p (شاخص قیمت داخلی) و Pf (شاخص قیمت خارجی یا «آمریکا») است.
فرمول Reelection rate به شرح زیر است:
شاخص قیمت طرف خارجی (آمریکا) x نرخ اسمی ارز = نرخ واقعی ارز
این صورت در مخرج کسر که شاخص قیمت داخلی است تقسیم میشود.
اختلاف نرخ تورم داخلی و نرخ تورم طرف خارجی (آمریکا) از اختلاف PFْ – Pْ به دست میآید.
بر اساس این فرمول افزایش در شاخص قیمت در کشور طرف خارجی (در صورت افزایش کمتر شاخص قیمت داخلی) منجر به کاهش نرخ واقعی ارز میشود.
این محاسبات به صورت روزانه انجام میشود به طوری که شاخص قیمت آمریکا و سایر کشورها به صورت روزانه توسط بانکها مرکزی اعلام و نرخ برابری ارزها با یکدیگر تعیین میشود.
بانک مرکزی با منبا قراردادن این فرمول در صورت بالاتر بودن قیمت از نتیجه این فرمول سیاستهای افزایش عرضه ارز به بازار را در دستور کار قرار میدهد و در صورتی که نرخ ارز بازار از نتیجه فرمول کمتر باشد جانب عرضه ارز را کاهش میدهد.
.
چه عواملی بر نرخ ارز تأثیر میگذارند؟
عوامل گوناگونی بر نرخ ارز تأثیر میگذارند:
1- تراز پرداختها
هرگونه تغییر و تحول در تراز پرداختها تأثیر مستقیم روی نرخ ارز میگذارد. دارندگان ارز کشوری که تراز پرداختهایش رو به کاهش است، آن را میفروشند و ارز معتبر دیگری را خریداری میکنند؛ بنابراین، عرضهٔ این ارز در بازار زیاد میشود و نرخ آن نسبت به ارزهای دیگر کاهش مییابد.
2- استقراض خارجی
هر اندازه کشوری بیشتر مقروض باشد نیازش به ارز خارجی برای پرداخت اصل و بهرهٔ بدهیها بیشتر است. بنابر این، فشاری که روی ذخایر ارزی آن کشور وارد میشود، روی نرخ ارز آن کشور منتقل شده و آن را ضعیف میکند.
3- انتظارات برای آینده
ممکن است نرخ ارزها بر اثر پیشبینیهایی که نسبت به وضعیت آنها میشود، تغییر کند. با وجود انتظار نرخ ارز قوی در آینده، صادرات به آن کالا به تأخیر خواهد افتاد تا زمانی که نرخ ارز کاملاً قوی شده و در هنگام تبدیل آن به پول کشور خودی با نرخ بهتری روبه روبوده و پول بیشتری دریافت گردد.
4- تورم
در صورت برابری نرخ تورم در هر دو کشور باید به شاخص قیمتهای خردهفروشی و عمدهفروشی توجه کرد تا وضعیت هر کشور مشخص شود.
5- سیاستهای اقتصادی
سیاستهایی کهبر نرخ ارز اثر میگذارند عبارتاند از: رشد معقول عرضهٔ پول، سیاستهای مناسب مالی، خصوصیات دیپلماسی خارجی و فعالیتهای نظامی، سرمایهگذاری در مقایسه با میزان نقدینگی.
پول (Money) با ارز (Currency) چه تفاوتی دارد؟
یکی از عمیقترین اشتباههای اقتصادی این است که پول را با ارز اشتباه بگیریم.این دو، ماهیت متفاوتی دارند و کاربردهای متفاوتی دارد و دینامیک متفاوتی دارند و در سیستمهای متفاوتی هم به کار گرفته میشوند.به همین علت است که به چیزهایی مثل بیت کوین و اتریوم، Cryptocurrency یا ارزِ رمزنگاری شده گفته میشود و نباید اشتباهاً آنها را به پول دیجیتال یا پول رمزنگاری شده ترجمه کنیم.
پول : همان سکهای است که نزد حوالهداران باقی میماند و ارزش ذاتی دارد.
ارز: آن سندی است که بین مردم در جریان است و دست به دست میچرخد و اعتبار آن به اعتبار صادرکنندهی سند است.
تفاوت ارز و پول چیست؟
ارز و پول دو کلمهای هستند که اغلب در گفتگوهای روزانه ما جای دارند و به نوعی در زندگی ما نقش مهمی پیدا کردهاند.
نکته مهم اینجاست که اکثر مردم این دو کلمه را یکسان پنداشته و در مورد تفاوتهای آنها چیزی نمیدانند.
هرچند در نگاه اول پول به انگلیسی Money و ارز به انگلیسی Currency یکسان به نظر برسند؛ اما اینگونه نیست.
نظریههای مختلفی وجود دارد که نشان میدهد پول و ارز با همدیگر تفاوت دارند.
از طرف دیگر، دستهبندی دیگری وجود دارد که پول را به دو بخش پول خوب و پول بد تقسیم میکنند. پول خوب به مواردی مانند طلا، نقره و غیره گفته میشود در حالی که ارز را در دستهبندی پول بد قرار میدهند.
این موارد ممکن است شما را بسیار سردرگم کند.
اما برای روشنتر شدن موضوع بیایید مسائل اولیه را با همدیگر مورد بررسی قرار دهیم.
سکهها و اسکناسهایی که هر فرد همراه خود حمل میکند از نظر فنی پول محسوب نشده و ارز هستند.
به معنای دقیقتر آنها ارز فیات هستند و این به آن معناست که هیچ پشتوانهای ندارند.
در گذشته فلزات کمیاب مانند نقره و طلا به عنوان پول مورد استفاده قرار میگرفتند؛ اما در طول زمان، پول ماهیت نامشخصتری به خود گرفته و با توجه به کاربردهایش تعریف شد.
اکنون بیایید واژه “پول” را که باید به عنوان روشی برای داد و ستد، چیزی دارای ارزش، واحدی برای حسابداری و استاندارد پرداخت شناخته شده تعریف کنیم. در این مقاله از بورسینس تفاوتهای اساسی و کلیدی بین پول و ارز را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
تفاوت بین پول و ارز
نتیجهگیری
همانطور که گفته شد پول اصطلاح گستردهتری از ارز است و بیشتر با اعداد سر و کار دارد، در حالی که ارز یک عبارت محدودتر و شامل پول قابل لمس است.
ارز فیات پول فیزیکی شامل سکه و اسکناس است. نمایندههای پول مانند چک و حسابهای آنلاین نیز راهی برای خرج کردن پول هستند.
اکثر پولهای امروزی در حال حاضر ارز فیات هستند؛ زیرا دولتها برای مقابله با تورم مقدار زیادی از آنها را پرینت کردهاند. دلار آمریکا از پول دارای پشتوانه به ارز فیات تغییر کاربری داد. این رویداد در سال 1971 میلادی بود و رییس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا، نیکسون، استاندارد طلا را از بین برد.
امروزه مبحث دیگری نیز در بخش اقتصاد وجود دارد که به سرعت در حال پیشرفت است. بیت کوین و ارزهای دیجیتال به عنوان پولهای آینده شناخته میشوند. ارزهای دیجیتال پولهای مجازی هستند که به راحتی قابل انتقال از حساب شخصی به شخص دیگرند و برای این کار نیاز به پرینت ارز توسط دولت وجود ندارد.
ارز دیجیتال بیتکوین، از امنیت بسیار بالایی برخوردار است. با استفاده از ارزهای دیجیتال میتوان بین دو فرد بدون نیاز به تایید شخص سوم، بانک، سازمان نظارتی و یا دولت پول انتقال داده شود. این کار توسط کیف پولهای نرمافزاری و سخت افزاری قابل انجام است.
در ارزهای دیجیتال هر شخص دارای کیف پول و آدرس عمومی است که پول به آنها واریز میشود.
کلیدهای شخصی نیز برای انجام تراکنشات توسط کاربران مورد استفاده قرار میگیرد. انتقال سرمایه توسط ارزهای دیجیتال با هزینه تراکنش بسیار پایین صورت میپذیرد که به کاربران این امکان را میدهد تا به راحتی و با هزینه کم بدون نیاز به بانکها و کمپانیهای مختلف نقل و انتقالات مالی خود را انجام دهند.
نرخ ارز یکی از مواردی است که می تواند بر زندگی مردم تاثیر مستقیم داشته باشد. تغییرات نرخ ارز می تواند با تاثیر بر جذابیت صادرات و واردات، صنایع داخلی را رونق بخشیده یا با چالش مواجه سازد.
سه مقوله پول، ارز و بانکداری از جمله مهمترین مباحث موجود در علم اقتصاد است که فهم آن در دنیای امروز یکی از نیازهای بشر محسوب میشود. در همین راستا، فردریک میشکین، یکی از سرشناسترین اقتصاددانان آمریکایی، کتابی را به رشته تحریر درآورده که به کوشش علی جهانخانی و علی پارسائیان به فارسی برگردانده شده است و بخشی از مناسبترین مطالب آن را در سلسله خلاصه کتابهای اقتصادی بیان خواهیم کرد.
در این بخش از کتاب که به بازار ارز و موارد مربوط به آن پرداخته میشود، ابتدا تعریف نرخ ارز و سپس عوامل تاثیرگذار بر این مسئله بیان میشود. به طور کلی نرخ ارز عبارت است از قیمت واحد پول یک کشور در برابر واحد پول کشور دیگر؛ این نرخ بر سیستم اقتصادی و زندگی روزمره مردم اثر میگذارد.
اگر واحد پول کشور نسبت به واحد پول کشورهای دیگر کاهش پیدا کند، کالاهای خارجی و مسافرت گرانتر تمام میشود، بنابراین تمایل مردم به مسافرت کردن و مواردی از این قبیل کاهش پیدا میکند. در عوض افزایش ارزش واحد پول یک کشور در مقابل واحد پول کشورهای دیگر باعث میشود مردم بیشتر به مسافرت رفته و از کالاهای خارجی استفاده کنند. اینگونه موارد به طور کامل در بحث مالیه بین الملل دنبال میشود.
به طور کلی بازار ارز بازاری است که ارزش واحد پول دو کشور در مقابل یکدیگر تعیین شده و حتی با یکدیگر مبادله میشوند. بیشتر کشورها دارای واحد پول ملی هستند. این واحد پول برای ایالات متحده آمریکا، دلار، برای فرانسه فرانک و برای کشوری مانند هندوستان روپیه است. تجارت بین کشورها مستلزم داد و ستد متقابل واحد پول کشورها است. هنگامی که یک شرکت آمریکایی میخواهد از کشورهای دیگری کالاها، خدمات یا داراییهای مالی بخرد، باید دلار را به پول خارجی تبدیل کرده و بدهی خود را بپردازد.
داد و ستد واحد پول کشورها در بازار ارز صورت میگیرد. حجم این داد و ستدها روزانه به طور متوسط به یک تریلیون دلار میرسد (این آمار مربوط به سالهای پیش از ۱۹۹۵ میلادی است). داد و ستدهایی که در بازار ارز انجام میشود، نرخ ارز را تعیین میکند و بر آن اساس بهای تمام شده کالاهای خارجی و داراییهای مالی که از آن کشورها خریداری شد، تعیین میشود.
در بازار ارز دو نوع معامله انجام میشود که نوع رایج آن معاملات نقدی یا آنی است و باید حداکثر دو روز پس از انجام دادن معامله، پول مربوطه پرداخت شود. نوع دیگر معاملات تحویل آتی است که مستلزم تحویل کالا و تسویه معامله در زمان آینده است. در مورد معاملات آنی یا نقدی از نرخ ارز آنی و برای معاملات تحویل آتی از نرخ ارز آتی استفاده میشود.
در این میان زمانی که ارزش پول یک کشور در مقابل واحد پول کشور یا کشورهای دیگر افزایش پیدا میکند اصطلاحا گفته میشود این پول افزایش ارزش داشته و زمانی که از ارزش آن کاسته میشود، میگویند پول مزبور، کاهش قیمت داشته است.
اهمیت نرخ ارز به دلیل اثری است که بر قیمت کالاهای داخلی و خارجی میگذارد. برای یک آمریکایی، قیمت دلاری کالاهای فرانسوی بر مبنای روابط متقابل دو عامل تعیین میشود. عامل اول قیمت کالاهای فرانسوی به فرانک و دوم قیمت فرانک فرانسه بر حسب دلار.
حال فرض کنید یک آمریکایی درصدد بر میآید که یک قلم کالای فرانسوی بخرد. اگر قیمت این کالای فرانسوی در این کشور برابر با دو هزار فرانک و نرخ هر فرانک نیز برابر با ۰.۱۷ دلار باشد، در آن صورت قیمت کالا برابر با ۳۴۰ دلار خواهد بود. حال تصور کنید دو ماه بعد همین فرد درحالی اقدام به خرید کالای مزبور کند که ارزش فرانک فرانسه در مقابل دلار آمریکا برابر با ۰.۲۰ باشد، در چنین حالتی قیمت کالایی که دو ماه پیش از این ۳۴۰ دلار بود به ۴۰۰ دلار افزایش پیدا میکند.
نتیجه چنین تصورات و استدلالهایی این است، هنگامی که ارزش واحد پول یک کشور افزایش پیدا میکند، کالاهای تولید آن در خارج گرانتر و کالاهای خارجی ارزانتر میشود. در عوض هنگامی که ارزش واحد پول یک کشور کاهش پیدا میکند، کالاهای آن کشور در خارج ارزانتر و کالاهای خارجی در آن کشور گرانتر میشود. در سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۵ افزایش ارزش دلار امریکا باعث شد صنایع این کشور به شدت آسیب ببیند زیرا محصولات این کشور در خارج گران عرضه میشد و از سوی دیگر محصولات خارجی در این کشور بسیار ارزان بود.
برای مشاهده چگونگی تعیین نرخ ارز نمیتوان به یک محل خاص مراجعه کرد. ارز در یک بازار سازمان یافته، مثل بورس نیویورک داد و ستد نمیشود. این کار خارج از بازار بورس و به وسیله چند صد معامله گر که اکثرا بانکها هستند انجام میشود. از طرفی به دلیل اینکه معامله گران به وسیله تلفن یا کامپیوتر در تماس دائمی با یکدیگر قرار دارند، این بازار به شدت رقابتی است پس کارکردی همانند یک بازار متمرکز دارد.
با این حال نکته مهمی که باید یادآوری شود این است، هنگامی که بانکها، شرکتها و دولتها درباره مبادله ارز صحبت میکنند این خرید و فروش به این معنی نیست که آنها یک دسته اسکناس در دست داشته باشند و بخواهند با یک دسته اسکناس دیگر معامله کنند بلکه این خرید و فروش به این معنی است که مبلغ معینی ارز از یک حساب به حساب مربوطه در کشوری دیگر منتقل میشود.
لینک کوتاه
تمامی مطالب مجله آنلاین وامیابی توسط گروه وامیابی ترجمه و تدوین گردیده است. هرگونه کپی برداری از مطالب این سایت بدون ارجاع لینک مستقیم به سایت وامیابی طبق ماده 12 قانون جرایم رایانه ای ممنوع بوده و پیگرد قانونی دارد.
نام شما : * این قسمت نباید خالی باشد
نظر شما : * این قسمت نباید خالی باشد